Wymaz z gardła – jak wygląda, po co się robi?

Wymaz z gardła to powszechnie stosowane w codziennej praktyce lekarskiej badanie pomocne w diagnozowaniu rodzaju patogenu, który doprowadził do rozwoju infekcji. Głównie robi się go po to, aby dowiedzieć się, czy mamy do czynienia z zakażeniem bakteryjnym i czy konieczna jest antybiotykoterapia. Nie zawsze jednak ból gardła jest wskazaniem do wykonania wymazu. Na czym polega i co wykrywa wymaz z gardła? Jak wygląda przebieg badania i ile czeka się na wynik? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Czym jest wymaz z gardła i na czym polega posiew wymazu z gardła?
• Jakie są wskazania do wykonania wymazu z gardła i posiewu?
• Kto wykonuje wymaz z gardła?
• Wymaz z gardła – przygotowanie do badania
• Jak przebiega pobranie wymazu z gardła?
• Wymaz z gardła – co wykrywa?
• Ile się czeka na wynik badania wymazu i posiewu z gardła?

Czym jest wymaz z gardła i na czym polega posiew wymazu z gardła?

Wymaz z gardła jest badaniem wykonywanym w warunkach laboratoryjnych. Polega ono na pobraniu przy pomocy specjalnych narzędzi materiału ze ściany gardła i migdałków. Wynik takiego badania pozwala rozpoznać typ infekcji gardła występującej u pacjenta i na tej podstawie dobrać odpowiednie leczenie¹.

Niekiedy istnieje konieczność wykonania posiewu pobranego z gardła materiału. Polega on na mikrobiologicznej analizie próbki w laboratorium, która to pozwala dokładnie określić gatunek patogenu bytującego w gardle pacjenta^1,2.

Lista drobnoustrojów mogących wywołać zakażenie gardła jest długa. Objawy infekcji nie zawsze umożliwiają postawienie jednoznacznego rozpoznania. Wymaz z gardła w znaczący sposób ułatwia diagnostykę i identyfikację czynnika chorobotwórczego (patogenu)¹.

Jakie są wskazania do wykonania wymazu z gardła i posiewu?

Wymazu z gardła nie robi się profilaktycznie, lecz tylko i wyłącznie wtedy, gdy istnieją ku temu wyraźne wskazania. Badanie zlecane jest głównie w przypadku małych dzieci, ponieważ to ich najczęściej dotykają choroby gardła³.

Lekarz pierwszego kontaktu (specjalista medycyny rodzinnej lub pediatra) zaleca pobranie wymazu z gardła przede wszystkim w sytuacji, gdy podejrzewa występowanie u pacjenta anginy paciorkowcowej (ropnej). Ogólniej rzecz ujmując, materiał z gardła pobierany jest do badania w kierunku drobnoustrojów bytujących w górnych drogach oddechowych takich jak^1,2:

• wirusy – m.in. wirus RS, wirusy grypy i paragrypy, SARS-CoV-2,
• bakterie – m.in. bakterie paciorkowca Streptococcus pyogenes, Bordetella pertussis, Streptococcus pneumoniae,
• grzyby – m.in. drożdżaki z rodzaju

Warto w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że wskazaniem do wykonania badania jest nie tylko ból gardła, ale także różne inne przypadłości, szczególnie powikłania stanów zapalnych gardła. Wymaz z gardła pobiera się zatem np. przy zapaleniu płuc, zapaleniu ucha środkowego czy zapalenia opon mózgowych u małych dzieci.

Kto wykonuje wymaz z gardła?

Najczęściej wymaz z gardła wykonuje lekarz zlecający badanie. Może on jednak równie dobrze skierować pacjenta do specjalnego punktu pobrań, gdzie wymaz pobierze pielęgniarka.

Wymaz z gardła – przygotowanie do badania

Wymaz z gardła powinien zostać pobrany na czczo, minimum 2 godziny po spożyciu ostatniego posiłku. Przed badaniem nie należy myć zębów, stosować płynu do płukania jamy ustnej oraz tabletek do ssania (gum do żucia etc.)^1,2.

Osoba pobierająca wymaz z pewnością poinformuje, że badanie może być nieprzyjemne, ponieważ wymazówkę trzeba wsunąć głęboko do jamy ustnej, a przez to może pojawić się odruch wymiotny. W trakcie pobierania materiału do badania pacjent powinien siedzieć wyprostowany, w miarę możliwości z podparciem tyłu głowy. Jeśli chodzi o ustawienie głowy, to powinna być ustawiona pionowo lub nieco odchylona do tyłu^1,2.

Jak przebiega pobranie wymazu z gardła?

Lekarz lub pielęgniarka w pierwszej kolejności otwiera specjalny zestaw do pobierania wymazu. Następnie przechodzi do przytrzymania języka szpatułką i pobiera materiał, przesuwając i obracając aplikator wymazówki z tylnej ściany gardła oraz migdałków podniebiennych, a także z miejsc zmienionych chorobowo, zmian zapalnych lub ropnych. W trakcie pobierania wymazu osoba pobierająca wymaz uważa, aby aplikatorem wymazówki nie dotykać powierzchni języka i błony śluzowej policzków. Po zakończonym badaniu wymazówkę z pobranym materiałem umieszcza się w jałowej probówce¹.

Wymaz z gardła – co wykrywa?

Wynik wymazu z gardła może być ujemny albo dodatni. Ujemny wynik oznacza, że podejrzewane mikroorganizmy nie są przyczyną zapalenia gardła. W przypadku dodatniego wyniku wymazu z gardła mamy do czynienia z obecnością zakażenia bakteryjnego. W związku z tym lekarz powinien przepisać choremu antybiotyk, który może dobrać od razu lub poczekać na wynik posiewu. Posiew umożliwia oznaczenie konkretnych szczepów patogenów, dzięki czemu diagnoza jest bardziej precyzyjna, co z kolei pozwala na dopasowanie optymalnego leczenia³.

Ile się czeka na wynik badania wymazu i posiewu z gardła?

Jeśli lekarz prowadzący wykona tzw. szybki test na obecność paciorkowca, jego wynik będzie znany już po kilkunastu minutach. Natomiast w przypadku zrobienia standardowego wymazu i przekazania materiału do laboratorium, czas oczekiwania na wynik znacznie się wydłuży. W razie braku wykrycia drobnoustrojów wyniki powinny dotrzeć w ciągu kilku dni. Jeżeli jednak stwierdzona zostanie obecność drobnoustrojów, na wynik trzeba będzie poczekać ok. tydzień. W tym czasie wykonany zostanie antybiogram, który pozwoli lekarzowi dobrać dla chorego odpowiedni antybiotyk.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące wymazu z gardła:

1.Po co się robi wymaz z gardła i co może wykazać?

Wymaz z gardła robi się w kierunku drobnoustrojów bytujących w górnych drogach oddechowych takich jak bakterie i wirusy. Posiew wykryć może m.in. gronkowca lub paciorkowca. Na obecność patogenów wskazuje dodatni wynik badania.

2.Jak długo czeka się na wyniki wymazu z gardła?

Czas oczekiwania na wynik badania polegającego na pobraniu wymazu z gardła jest różny i zależy od charakteru samego badania. Na wynik szybkiego testu na obecność paciorkowca czeka się 10-15 minut. W przypadku standardowego wymazu z gardła wynik najczęściej jest dostępny dla pacjenta w ciągu 5-7 dni.

 

Bibliografia:

1. Dzierżanowska D., Semczuk K., Pawińska A. i in., Zasady wykonywania wymazu z gardła na posiew oraz bezpośredniego testu na obecność antygenu Streptococcus pyogenes u dzieci z podejrzeniem anginy paciorkowcowej, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2014 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/procedury/15281,zasady-wykonywania-wymazu-z-gardla-na-posiew-oraz-bezposredniego-testu-na-obecnosc-antygenu-streptococcus-pyogenes-u-dzieci-z-podejrzeniem-anginy-paciorkowcowej (dostęp: 2023.02.02.)).
2. Rymer W., Sawiec P., Pobieranie wymazu z części nosowej gardła, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.IV.24.65.#126479 (dostęp: 2023.02.02.)).
3. Sawiec P., Mrukowicz J., Szenborn L., Ostre zapalenie gardła i migdałków (angina), Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.3 (dostęp: 2023.02.02.)).